‘Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan’. Het is de eerste bekende regel uit een in 1936 gepubliceerd gedicht ‘Herinnering aan Holland’ van Hendrik Marsman. Dertig jaar later zou filmregisseur Bert Haanstra er inspiratie uithalen voor zijn documentaire en film ‘De Stem van het Water’. Gedicht en film zijn nog altijd de basis voor televisieprogramma’s over de rol van het water in Nederland.
Nederland is een waterrijk land. De zee en de rivieren spelen een belangrijke rol in ons bestaan. Niet voor niets is er een flinke reeks televisieprogramma’s over waterrijk Nederland gemaakt zoals Nederland Onder Water (2008) van de NCRV, ‘Waterman’ van BNNVARA (2021) en vijf jaar eerder besteedde de VPRO aandacht aan ons waterrijke land in het tv-programma Onzichtbaar Nederland. Nog niet zo lang geleden liet Max Vandaag acteur en presentator Huub Stapel de loop van de Maas onderzoeken in Langs de Maas (2021).
Actueel is het programma Denkend aan Holland van André van Duin en Janny van der Heijden (omroep Max). Ook deze reeks past in het eerdergenoemde rijtje thuis. En de titel verwijst direct naar het gedicht van Marsman dat het Nederlandse landschap en de Nederlandse strijd tegen het water beschrijft. Begin dit jaar werd de vierde serie van Denkend aan Holland uitgezonden.
De stem van het water
Al deze programma’s zijn eigenlijk te herleiden tot dé film over het water als verbindende factor tussen alle mogelijke Nederlanders en dat is natuurlijk de film De Stem van het Water van Bert Haanstra. Wie kent niet het beeld van het jongetje dat tijdens de zwemles niet kopje onder durft. Vooral de typische stem van de badmeester is veel mensen bij gebleven. Het is een bekende scène uit de film die in 1966 in de bioscopen verscheen. De palingvisser, het skûtsjesilen en een reddingsactie kwamen voorbij. Je zag ook hoe het watertoerisme opkwam. Steeds meer mensen konden zich een boot veroorloven. Schrijver Simon Carmiggelt, niet de eerste de beste, deed de voice-over. Tot op de dag van vandaag kun je deze film bekijken en spreekt het bij veel mensen nog tot de verbeelding.
Het gedicht van Hendrik Marsman (foto) is net als de film op en top Nederlands en zal nooit verdwijnen. Het gedicht werd in 2000 in Nederland zelfs gekozen tot ‘Gedicht van de Eeuw’.
Denkend aan Holland
zie ik breede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hooge pluimen
aan den einder staan,
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een grootsch verband,
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
