Portret Bernard Maarsingh (52), klinisch psycholoog en psychotherapeut.

Het is weekend! En dus een portret van een inspirerende of markante persoonlijkheid.

“50plussers dat is geen doelgroep, dat is een diversiteit aan mensen.” Voer voor psychologen, zou je denken, maar wat blijkt uit onderzoek: 55plussers zijn de gelukkigste mensen.

Velen denken bij oudere mensen in klachten. Het zou allemaal droefenis zijn, eenzaamheid en de wind tegen. Maar zo ligt het dus helemaal niet, meent Bernard Maarsingh. “Als ze een beetje actief blijven kunnen ze tot op hoge leeftijd happy zijn, gelukkiger dan toen ze in de fase zaten met bijvoorbeeld nog thuiswonende kinderen.” Daar valt dus voor psychologen en psychotherapeuten als Bernard Maarsingh en zijn team niets te halen, maar ook dat blijkt niet waar.

‘Veel ambities kun je nu op je buik schrijven’

Het geluk van de vijftigers zit hem in het feit dat de zware jaren voorbij zijn. De kinderen gaan het huis uit, en met de jongste die nog zo half om half thuis woont heb je goeie gesprekken. Zo is het althans bij Bernard thuis. “Ik geniet van mijn volwassen kinderen. Na al die jaren van opvoeden komt er een soort relaxte sfeer voor in de plaats. Bovendien is er nog iets anders wat 50 plussers ervaren; je hoeft niet iets te zijn wat je niet bent, en al helemaal niet iets te wórden wat je niet bent. Veel ambities kun je nu op je buik schrijven. Tot je dertigste maak je nog kans ontdekt te worden, op welk gebied dan ook, maar daarna is dat wel voorbij.” Helemaal niet erg, meent Bernard, want er is nog veel te leren en te ontdekken. Aan geluk kun je immers zelf bouwen.

Stressjam

Om je eigen welzijn te kunnen beïnvloeden, introduceert Bernard de Stressjam. Een spel waarbij je, aangesloten op een stressmeter, middels een ‘VR-bril’ (virtual reality) in een virtuele 3D wereld begeeft en waarmee je spelenderwijs jouw eigen persoonlijke stresssysteem in kaart brengt. Dat levert onder meer op dat je er vervolgens bewuster mee om kunt gaan. “Aanvankelijk meenden we dat het spel vooral voor de jeugd interessant zou zijn. Toen we het aan ouderen lieten zien, bleken zij heel erg nieuwsgierig en ook het lef te hebben het spel te spelen. Zo was er hier een vrouw van 75 die het helemaal aanging.”

De Stressjam stuurt je door een virtuele wereld waar je een aantal beproevingen tegen het lijf loopt. Zo tref je een groep wespen uit een wespennest dat je tot bedaren moet brengen. Hoe? Door zelf zo kalm mogelijk te worden. Hoe je dat doet, ga je uitproberen en ervaren. Andersom kom je het ook tegen, want het beklimmen van een enorme wand lukt je alleen als je je stressniveau omhoog brengt. En hoe krijg jij dat voor elkaar? Tegelijkertijd wordt dat hele stresssysteem gemeten en in kaart gebracht. Je ontdekt wanneer en hoe jouw persoonlijke stressniveau verandert. Ouderen doen die kennis even gemakkelijk op als anderen. Als je maar durft te experimenteren.

‘Je prutst eerst wat en dan ineens heb je het door’

“Die durf is heel belangrijk,” gaat Bernard verder. “Er is een grote groep ouderen die nog heeft meegemaakt dat er geen computers waren”. Dat kan een drempel opwerpen, alhoewel er volgens Bernard ook bij de ‘oudere ouderen’ een grote bereidheid is om op zich op internet te bewegen. “Maar ze werken er anders mee. De jeugd drukt gewoon op de toetsen en experimenteert. De generatie van de huidige vijftigers heeft de neiging eerst te achterhalen hoe iets werkt, ze willen weten en begrijpen, om er vervolgens mee aan de slag te gaan. Maar de beste manier om iets te leren is door het te doen. Met een beetje lef gewoon gaan rommelen. Het is eigenlijk net als met fietsen. Je gaat het een paar keer proberen, je prutst eerst wat, gaat op je snuit en dan ineens heb je het door en ga je.”

‘Alles wat er in je brein gebeurt levert verbindingen op. Dat heet gezondheid’

Passiviteit is dan ook de grootste boosdoener van klachten, meent Bernard. “We maken als volwassenen in ons brein 6000 nieuwe verbindingen per seconde aan en er breken tegelijkertijd 6000 verbindingen af. Als je mensen geen prikkel geeft, gaat die afbreking door maar en wordt niets nieuws aangemaakt. Dat moet je natuurlijk niet hebben. Met name de mensen boven de 75 moet je bijven prikkelen. Met bewegen, met mooie muziek, met spelen. Het spelen is immers niet uit hun systeem verdwenen, het ligt gewoon te slapen. Wakker dat systeem aan! Ook al is iemand zo dement als een kraai, dat spelen pakken ze direct op. Maak daar gebruik van, want daarmee blijft het brein in ontwikkeling. Eigenlijk kun je het samenvatten door te zeggen dat alles wat er in je brein gebeurt verbindingen oplevert. Dat heet gezondheid.”

Blue zones

Zijn bewegen, spelen en gezond eten dan het ultieme recept om het zo lang mogelijk vol te houden? “Nee, ze zijn van belang, maar nog veel belangrijker is het maken van verbindingen tussen mensen onderling. Uit onderzoek is gebleken dat de plekken waar mensen langer en gezonder leven dan ergens anders op de wereld, de zogenoemde blue zones waar ze heel oud worden met nauwelijks klachten, de mensen in goede verbinding met elkaar samen leven”. Het Japanse Okinawa en het Italiaanse eiland Sardinië zijn er voorbeelden van. De mensen weten er hoe ze met stress kunnen omgaan, staan in sterke verbinding met hun familie en vrienden, hebben een gezond voedingspatroon en staan iedere morgen op met een doel. Hun leven heeft voor hen betekenis.

Houden van

Het ‘aanzetten’ van het hormoon oxytocine speelt in die verbindingen aangaan een belangrijke rol. Bernard legt uit: “Baby’s hebben een aangeboren talent tot houden van. Dat is het eerste wat hij kan. Houden van zijn moeder of van zijn beertje bijvoorbeeld. Pak je dat beertje af dan zal hij boos reageren. Ook daar zorgt oxytocine voor. Hetzelfde hormoon dat zorgt voor de verbinding zorgt dus ook voor die agressieve variant. Je wordt angstig en boos want je wilt beschermen en bij je houden. Liefde en haat, even de overtreffende trap gebruikend, komen uit diezelfde bron. Met die twee kun je spelen, ze zijn op te rekken. Je kunt de hele wereld haten, maar ook van de hele wereld houden. Als je dat laatste voor ogen hebt, dan moet je dat zoeken in verbindingen met mensen, en daar is momenteel alle mogelijkheid toe. Veel meer dan vijftig jaar geleden. De wereld wordt immers figuurlijk gesproken steeds groter. Ging je vroeger slechts uit van de mensen in je eigen dorp, en wilde je geen verbinding hebben met ‘zij van het dorp verderop’, nu is dat anders. Je komt overal, en vliegt met gemak de hele wereld over. Je kunt je met de hele wereld verbinden. Dat is rijkdom en geluk.”

‘Oxytocine, daar heb je het weer’

Terug naar de vijftig plusser die, mogelijk onwetend van zijn oxytocine-mogelijkheden, toch bij de psycholoog te rade gaat. Welke klachten doen zich het meeste voor? “Dat zijn veelal klachten gerelateerd aan een gemis aan betekenisgeving in hun leven. Met name mensen die de laatste werkzame fase van hun leven ingaan en ’s nachts wakker worden met het getal 3500 in hun hoofd, het aantal dagen dat ze nog moeten werken. Ze ervaren werkstress. Stress krijg je vooral als de betekenis is verdwenen van zaken die er voor jou het meeste toe doen. Een voorbeeld: stel je een leraar voor die helemaal is afgeknapt op het lesgeven. Die ziet enorm op tegen die 3500 dagen dat hij nog voor de klas moet staan. De oorzaak: de betekenis is verdwenen, hij voelt geen echte verbinding meer met zijn leerlingen, geen echt contact. Juist ja.. oxytocine. Daar heb je het weer.” De psycholoog leert hem met zijn stress omgaan en geeft hem handvatten om dat contact te herstellen. Zijn werk krijgt weer betekenis. Slaapt hij ook weer goed.

‘Negatieve emoties blijken helemaal niet zo erg. Sterker nog: ze zijn gezond’

Klinkt eenvoudig, maar daar zit je dan wel even voor bij de psycholoog. “Daarom is het handig je bewust te zijn van je eigen stresssysteem en hoe je er vervolgens mee om kunt gaan. Veertig procent van je geluk is immers selfmade”, vertelt Bernard. “Vijftig procent van dat geluksgevoel is aangeboren en slechts tien procent van je geluk hangt samen met de buitenwereld. Slechts tien procent! En daar laten we ons flink door inpakken. We denken bij de eerste de beste negatieve emotie dat die niet oké is. Als je die emotie vervolgens buiten jezelf houdt en hem wegduwt, is het inderdaad niet oké. Ga je die emotie echter aan, ga je het ervaren en er mee prutsen – dan zijn we weer bij het experimenteren en spelen – dan ontdek je hoe het werkt en blijken die negatieve emoties helemaal niet zo erg. Sterker nog: ze zijn zelfs gezond. Als je maar het lef hebt ermee te gaan rotzooien. En daartoe kan een psycholoog of psychotherapeut net dat zetje geven. Die gaat met jou aan de slag om je weer te laten spelen, met jouw eigen stress en emoties.”

Volgens Bernard moeten we dan ook niet weglopen van onze negatieve gedachten of emoties. “Ga de verbinding aan. Zoek het op. En vooral: zoek elkaar op. Als individu kun je niet zoveel. Grappig genoeg is er niemand op deze wereld die helemaal alleen een pen, weet je wel zo’n ding waar je mee schrijft, kan maken en laten werken, niemand. Pas als we de verbinding aangaan en onze gezamenlijke talenten benutten lukt dat wel. Dan zijn we groots en mooi. Houd dan ook op te doen wat je niet kunt, laat dat aan anderen over. Ieder zijn talent en kwaliteit. Daar wordt een samenleving sterk van. Heb het lef, de durf om initiatief te nemen en vooral te spelen.”